Meşhur Bünyan ve Yahyalı halılarına kadınlar tarafından yüzyıllar boyunca işlenen motifler, Kayseri Olgunlaşma Enstitüsünce araştırılarak anlamlarıyla beraber kayıt altına alındı.
Kayseri'de özellikle Bünyan ve Yahyalı ilçelerinde neredeyse her evde bulunan halı tezgahları, fabrika halılarının ortaya çıkması ve kadınların iş hayatına atılması gibi nedenlerle unutulmaya yüz tuttu.
Kayseri Olgunlaşma Enstitüsünce nesilden nesile bazen hafıza, bazen kartelalar yoluyla işlenen halı motiflerinin unutulmaması ve gelecek nesillere aktarılması amacıyla "Düğümlerin Düğünü" adlı proje hazırlandı.
Proje kapsamında 6 kişilik ekip, iki yıl boyunca Yahyalı ve Bünyan ilçelerinde dokunan halılardaki motif çeşitlerini ve bunların anlamlarını araştırdı.
Araştırma sonucunda 24 motif kayıt altına alındı.
Olgunlaşma Enstitüsünün araştırma biriminde çalışan tarih öğretmeni Zühtü Ulusoy, yaptığı açıklamada, halı ve kilim dokumacılığının Türklerin milli sanatı olduğunu söyledi.
Dünyanın en eski halısı olarak bilinen Pazırık halısının Türk düğümüyle dokunduğuna işaret eden Ulusoy, "Bunu başka milletler sahiplenmek istiyor ancak Gördes Türk düğümü olması, halının Türk halısı olduğunu gösteriyor. Ayrıca Pazırık halısındaki atların kuyruklarının Türk töresindeki gibi düğümlenmiş olması da bizler tarafından dokunduğunun başka bir göstergesi. Bu halı Türklerde halı dokumacılığının 2 bin 500 yıl öncesine kadar gittiğini gösteriyor." diye konuştu.
Ulusoy, yüzyıllardır genç kızların, kadınların halılara ve kilimlere duygularını, düşüncelerini, korkularını ve beklentilerini işlediklerini söyledi.
Bu duyguların bazen bir ağaçla bazen çiçeklerle ya da bir sembolle anlatıldığını belirten Ulusoy, enstitünün yürüttüğü "Düğümlerin Düğünü" projesi kapsamında Bünyan'da yaptıkları görüşmelerde, halı tezgahlarının, tonu 200 liradan odun niyetine satıldığını öğrendiklerini de aktardı.
- "Motifler Yörük Türkmen kültürünü yansıtıyor"
Halı motiflerini Bünyan ilçesinde halıcılıkla uğraşmış esnaftaki kartelalardan, Yahyalı'da ise bir esnafın elindeki halılardan fotoğraf çekerek elde ettiklerini aktaran Ulusoy, şunları kaydetti:
"Yahyalı halılarında karteladan söz edemiyoruz. Esnaftan fotoğraflar aldık. Halıların motiflerinin fotoğrafını çektik. Tasarım grafik bölümündeki arkadaşlar kağıda aktardı. Daha sonra motifler küçük halı tezgahlarında dokundu. Yahyalı halılarındaki motifler anadan kıza, hafızadan hafızaya aktarılmış. Motifler Yörük Türkmen kültürünü yansıtıyor. Yahyalı halılarının atkısı, çözgüsü, ilmeği ve her şeyi saf yünden üretilmiş. Yahyalı daha içine kapanık bir bölge, bu yüzden halı motiflerinde çevresinden pek etkilenmemiş. Bünyan ise daha açık bir bölge. İstanbul'daki o dönem halı motiflerinin etkisini burada görebiliyoruz. İstanbul'a saraya giden Ermeni halı dokumacıları var. Oradan edindikleri motifleri bir şekilde Bünyan'a aktarmışlar."
- Motiflerin anlamları
Ulusoy, halılara işlenen hayat ağacı motifinin uzun ömrü, evreni ve sonsuzluğu anlattığını, bunun etrafına işlenen kuşların ise göçüp giden ruhları ifade ettiğini anlattı.
Su yolu motiflerinin arınmayı, temizlenmeyi anlattığını aktaran Ulusoy, "Çok sık gördüğümüz Hun Gülü motifi var, 2 bin 500 yıl öncesinden günümüze kadar gelmiş bir motif. Bu motif halılara, minder ve yastıklara hep işlenmiştir. Sandık motifini görüyoruz halılarda. Bu kişinin sevdiği olduğunu, çeyizini ifade ediyor. Etrafındaki noktalar ise bereketi anlatır." diye konuştu.
Enstitü Müdürü İsmail Küçük de Milli Eğitim Bakanlığı Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğüne bağlı enstitünün geleneksel el sanatlarını, geleneksel giyimi araştırıp aslına uygun modernize edip halkın hizmetine sunduğunu, ayrıca gelecek nesillere bunları aktardığını dile getirdi.