TÜBİTAK destekli KORTUP'ta aşı geliştirme seferberliği

İzmir Biyotıp ve Genom Merkezi (İBG) araştırmacılarından Prof. Dr. İhsan Gürsel, 5. Uluslararası Aşı Bilimi Kongresi'ne katılmak için geldiği Kayseri'de yaptığı açıklamada, KORTUP'un değişik üniversitelerde aşıyla ilgilenen bilim insanlarıyla bir ekosistem oluşturarak yeni gençler yetiştirmek, aşı biliminin ve yenilikçi aşı teknolojilerinin geliştirilmesinin temellerini öğrenmek amacıyla hareket ettiğini söyledi.

Bakteriyel, viral ve parazitik ajanlara karşı model aşılar geliştirmek için yola çıktıklarını belirten Gürsel, "Bu aşılardan başarılı olanlar varsa sanayi paydaşlarımızca iyi laboratuvar ortamında üretilmesi için onlara teknoloji transferi yapmayı hedefliyoruz. 4 yıllık bir proje. Şu anda 9 üniversitenin dahil olduğu, 80'in üzerinde araştırmacının bulunduğu, 20'den fazla asistanın eğitim gördüğü, 100'ü aşkın kişinin çalıştığı ulusal bir proje. Projemiz şu anda 1,5 yılı tamamladı." diye konuştu.

Gürsel, yeni aşılarla ilgili hayvan deneylerine girmek için öncelikle iki aşıyı test ettiklerini, bunları daha uzun vadeli preklinik (klinik öncesi) testlerde kullanıp sanayi için hazırlamayı planladıklarını ifade etti.

Türkiye'nin aşı geçmişinin çok eskilere dayandığını anımsatan Gürsel, şöyle devam etti:

"1800'lü yılların ortasından beri Türkiye'de aşı geleneği var. Bunu Cumhuriyet döneminde Hıfzıssıhha Enstitüsü ile 21 aşıya kadar çıkarmışız fakat sonraki yıllarda ekonomik sorunlar ve değişik nedenlerle geriye düşmüş. Bir ülkenin kendi aşısını geliştirip kullanması ve aşı programlarındaki aşıları üretmesi çok kritik, çok stratejik. Buna inanan ekipleriz. Bizim dışımızda da ekipler var, Türkiye'de buna hazırlık yapan, onların da çalışmaları çok değerli. KORTUP'un amacı, Kovid-19 döneminde oluşturulan konsorsiyumun daha da ülke çapına yayılarak kalıcı, hızlı refleks gösterebilen, yeni epidemi, yeni pandemilerde hızla bu eğittiğimiz, bilgi birikimini artırdığımız araştırmacılarla yeni aşıları etkin bir şekilde hazırlamak, ülkenin ve ulusların kullanımına sunmak."

Menenjit aşısı üzerindeki çalışmalar

KORTUP'un üzerinde çalıştığı aşılardan birinin menenjit aşısı olduğunu anlatan Gürsel, şunları kaydetti:

"Menenjitle ilgili daha önce de yaptığımız çalışmalar vardı ayrıca Leishmania (Şark çıbanı) ve Kovid-19 ile ilgili yaptığımız çalışmalar var. Menenjitle ilgili Türkiye'de kullanılan iki değişik ticari aşı var. Bunların ikisini birlikte kullanmak zorundasınız ve aşı programında olmamasına rağmen birçok aile, yeni doğan çocuklara bunu yaptırıyor ancak çok pahalıya geliyor. Bizim burada niyetimiz ikisini bir aşıya özümseyip kapsayıcılığını da arttırarak 'bivalan' dediğimiz iki antijeni içeren bir aşı geliştirmek. Bunun hayvan deneylerini tamamladık, kapsayıcılığının ne olduğunu belirledik. İBG yönetiminde Prof. Dr. Mayda Gürsel ile bu aşının geliştirilmesi için çalışıyoruz. KORTUP projesi çerçevesinde bir evrensel iskelet üzerine bağlanacak aşıları yeni ve orijinal bir platform olarak hazırlayarak birçok aşıyı hatta yeni oluşabilecek tehditlere karşı da genomik bilgisini bildiğimiz sürece bu yeni patojenlere karşı aşıları hazırlama olanağımız olacak. 200 yıllık bir aşı geleneğimiz vardı. Bunu unutmaya başladık, o geleneğimiz yok olmaya başlamıştı, KORTUP'un bir amacı da bu geleneğimizi yeniden canlandırıp ülke sathına yaygınlaştırmak. Kendi aşılarımızı, kendi teknolojimizle üstün aşılarımızı geliştirmeyi başarmak istiyoruz."

Yoğun bakım hastaları ve tavukçuluk sektörüne yönelik iki aşı projesi

Selçuk Üniversitesi Aşı Geliştirme Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Osman Erganiş de bürokraside ve akademide "Türkiye'de aşı yapılamaz" görüşünün hakim olduğu Kovid-19 döneminde, Türk bilim insanlarının, aşı yapabileceğini ve özel sektör imkanları değerlendirilerek üretilebileceğini TURKOVAC başta olmak üzere farklı üniversitelerde yürütülen ve çeşitli klinik araştırma aşamalarına (faz 1- faz 2) gelmiş aşılarla dünyaya gösterdiğini söyledi.

Erganiş, salgın sürecinde aşı konusunda çok güzel ekipler oluştuğunu, KORTUP ile bu ekiplerin dağılmamasını amaçladıklarını, yeni gençlerin de eklenmesiyle ekibi genişleterek aşı çalışmalarını sürdürdüklerini belirtti.

TÜBİTAK tarafından desteklenen KORTUP'a aşıya yönelik projelerin katılabileceğini dile getiren Erganiş, TÜBİTAK'ın 1004 Mükemmeliyet Merkezi Projeleri'nin hem devamlılığının hem de desteğinin olduğunu ifade etti.

KORTUP kapsamında iki projesi bulunduğunu aktaran Erganiş, "Birinde yürütücüyüz. İnsanlar için Klebsiella (bakteri aşısı) hazırlıyoruz. Bu çalışma infeksiyon hastalıkları uzmanlarının bize önerisi doğrultusunda oldu. Buna yönelik ön çalışmalarımız vardı, rekombinant aşı projelerimiz vardı. Yoğun bakım hastalarının çoğu basit antibiyotiklere dirençli enfeksiyonlardan vefat ettiği için böyle bir aşıya giriştik." ifadelerini kullandı.

Erganiş, araştırmacı olarak da tavuklar için Influenza H9N2 aşısı üzerine çalıştıklarını, bu virüsün yumurta tavukçuluğu sektöründe çok büyük ekonomik kayıplara sebep olduğunu belirtti.

Bu projeyi İBG'den Dr. Öğretim Üyesi Zeynep Koçer'in yürüttüğünü dile getiren Erganiş, "Projede, adenovirüs temelli H9N2 aşısında Ankara Üniversitesinden Prof. Dr. Hakan Akbulut hoca ve ekibi de yer almaktadır. Zeynep Koçer'in yürütücülüğünde saha uygulamalarında etkinlik testlerini Selçuk Üniversitesinde biz yapacağız. Tavuklardaki bu hastalığı durdurursak bazı hastalıklar da azalır, tavukçuluk ekonomisi de zarar etmemiş olur. Gıda güvenliğinin bu kadar olduğu bir dönemde bu projeler çok önemli." diye konuştu.