Yapay zeka ile Erciyes Üniversitesi’nde fizik deneylerinde yenilik

Erciyes Üniversitesi (ERÜ) Araştırma Dekanlığındaki fizik laboratuvarında atom altı parçacıklardan hazırlanan projede yapay zeka kullanılarak deneylerdeki verimlilik yüzde 95 seviyesine çıkartıldı. Detaylar Kayseri Haber'de...

Yapay zeka ile Erciyes Üniversitesi’nde fizik deneylerinde yenilik
Güncel 12.11.2024 11:53:00 0

EDİTÖR

Yağmur Aksoy

Haberi Sesli Oku

ERÜ Fen Fakültesi Fizik Bölümü Nükleer Fizik Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi, Araştırma Dekanlığı Dekan Yardımcısı Doç. Dr. Emrah Tıraş, atom altı parçacıklardan biri olan nötrinoların (Işık hızına yakın hıza sahip, elektriksel yükü sıfır ve maddelerin içinden neredeyse hiç etkileşmeden geçebilen temel parçacıklar) bir elektronun kütlesinin milyonda birine sahip olduğunu söyledi.

Nötrinoların önemine dikkati çeken Tıraş, ışığı taşıyan fotonlardan (küçük ışık parçacıkları) sonra evrende en bol miktarda bulunan atom altı parçacık olan nötrinoların maddeyle çok etkileşmediklerini, etkileşmedikleri için de güneşin içerisindeki nükleer tepkimelerden, süpernova patlamalarından (enerjisi biten büyük yıldızların şiddetle patlaması), evrendeki farklı kozmik etkileşimlerden ve galaksilerden bilgi taşıdığını anlattı.

Bu bilgilere ulaşabilmek için Fermi Ulusal Hızlandırıcı Laboratuvarı'nda (Fermilab) nötrino deneyleri yapıldığını belirten Tıraş, "Nötrinolar aslında atom altı parçacıklardan bir tanesi ancak hakkında çok az bilgi sahibi olduğumuz, en kritik parçacıklardan biri. Nötrinolar maddeyle çok az etkileştikleri için algılanması çok zor, o yüzden de biz bu parçacıklara 'hayalet parçacık' diyoruz." şeklinde konuştu.

Tıraş, Erciyes Nötrino Araştırma Grubu olarak 2021 yılının başından bu yana ABD Enerji Bakanlığının kontrolündeki 17 ulusal laboratuvardan biri olan Fermilab'ta 3 uluslararası nötrino deneyinin, aynı zamanda Kaliforniya'daki Berkeley Üniversitesinde sürdürülen EOS deneyinin resmi üyesi olduklarını aktardı.

Fermilab'ta yürütülen ANNIE, DUNE ve NOvA nötrino deneylerine değinen Tıraş, ekip olarak bu deneylerde sadece simülasyon ve veri analizi çalışmaları yapmadıklarını, aynı zamanda da dedektör AR-GE çalışmaları yürüttüklerini dile getirdi.

Nötrino parçacıklarını daha iyi algılayabilecek hassas dedektör sistemleri geliştirmeye çalıştıklarını vurgulayan Tıraş, aynı zamanda parçacıklar için kurdukları bu deneylerin elektronik sistemleri, ara yüz kontrol mekanizmaları ve analizleri için de yazılımlar geliştirdiklerini kaydetti.

Hibrit nötrino dedektörü olarak bilinen Berkeley Üniversitesi'ndeki EOS deneyinin sürdüğünü anlatan Tıraş, şöyle devam etti:

"Bu deneyin içerisinde sadece su yok. Su bazlı sıvı sintilatör dediğimiz özel karışımlı bir madde kullanıyoruz. Ancak bunun içerisinde nötrino parçacıkları etkileştikleri zaman hem sintilasyon fotonları hem de Çerenkov fotonları oluşuyor. Bu sintilasyon ve Çerenkov fotonlarını hassas bir şekilde ayırt edebilmek yapay zeka yöntemleriyle mümkün. Klasik yöntemlerle biz bunları yaklaşık yüzde 85-90 aralığında bir verimlilikte ayırt edebilirken bizim uyguladığımız yeni yapay zeka yöntemleri ve modelleriyle Çerenkov fotonları ile sintilasyon fotonlarını yüzde 95 verimlilikle başarılı bir şekilde ayırt edebildik. Geliştirdiğimiz yapay zeka modellerini aynı zamanda resmi üyesi olduğumuz uluslararası deneylerle, Fermilab'taki ANNIE ve Berkeley Üniversitesindeki EOS deneyinde işbirliği halinde olduğumuz gruplarla paylaşıyoruz. İlerleyen aşamada da bu yapay zeka modelleri ve metotlarının uluslararası deneylerdeki verilere uygulanması konusunda aktif üyelerden biri olmayı amaçlıyoruz."

Deneyde kullandıkları yapay zeka modeli hakkında da bilgi veren Tıraş, "Yapay zekanın bir alt kümesi olan Makine Öğrenmesi tabanlı sınıflandırma yöntemlerini veri setimize uygun parametre ayarlamaları yaparak yani optimize ederek uyguladık. Sonrasında ise önerdiğimiz optimize modellerden oluşan bir topluluk modeli kullanarak Çerenkov/sintilasyon fotonlarının ayrımını hassas bir şekilde gerçekleştirdik." dedi.

Bu çalışmaların ilk aşamasını tamamladıklarını ve makalelerinin yayın için alandaki saygın dergilerden birinde hakem değerlendirme sürecinde olduğunu anlatan Tıraş, aynı zamanda bu çalışmanın sonuçlarının ABD'de Cornell Üniversitesi tarafından kurulan çevrim içi bir site olan ve hakemlik değerlendirmesi öncesi makalelerin paylaşıldığı ArXiv'da yayınlandığını, ciddi anlamda ses getirdiğini ve geri dönüşler aldıklarını dile getirdi.

Tıraş, projenin Yükseköğretim Kurulu (YÖK) Araştırma Üniversiteleri Destek Programı kapsamında 1 milyon liranın üzerinde destek aldığını ve farklı model ve veri setleri üzerine uygulanan ek projenin ise Türkiye Bilimler Akademisi genç bilim insanı ödülü kapsamında desteklendiğini söyledi.

Yapay zeka üzerine çalışan doktora sonrası araştırmacı Dr. Merve Taş da deneylerde elde ettikleri sağlıklı verileri yapay zekayla entegre ederek başarılı sonuçlar elde ettiklerini, klasik yöntemlere kıyasla çok daha verimli sonuçlar aldıklarını kaydetti.

ERÜ Araştırma Üniversiteleri Değerlendirmesi’nde puanını önemli ölçüde artırdı

Araştırma Üniversiteleri Yıllık Değerlendirme Toplantısı; Yükseköğretim Kurulu (YÖK) Başkanı Prof. Dr. Erol Özvar’ın başkanlığında Yıldız Teknik Üniversitesi ev sahipliğinde gerçekleştirildi.

Kayseri'nin ilk kadın milletvekili mezarı başında anıldı

Kayseri'nin ilk kadın milletvekili ve Türkiye'nin ilk 17 kadın milletvekilinden biri olan Ferruha Güpgüoğlu, 5 Aralık Türk Kadınlarına seçme ve seçilme hakkının verilmesinin yıl dönümünde mezarı başında anıldı.

Özdemir’den önemli mesajlar!

Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) Genel Başkan Yardımcısı ve Kayseri Milletvekili İsmail Özdemir; hem Türkiye’nin terörle mücadelesi hem de medya çalışanlarının sorunlarıyla ilgili önemli açıklamalarda bulundu.

Niğde'de ruhsatsız silah operasyonunda 1 kişi yakalandı

Niğde'nin Kömürcü köyünde düzenlenen operasyonda, 2 ruhsatsız tüfek, 1 tabanca ve 177 fişek ele geçirildi, 1 şüpheli gözaltına alındı. Detaylar Kayseri Haber'de...

Aracının stepnesinde uyuşturucu bulunan şüpheli tutuklandı

Nevşehir'de bir aracın stepnesinde 7 kilo 400 gram sentetik uyuşturucu ele geçirildi, gözaltına alınan 1 kişi tutuklandı. Detaylar Kayseri Haber'de...

Eskişehir'de asayiş ve trafik denetimi yapıldı

Eskişehir'in Tepebaşı ilçesinde polis ekiplerince asayiş ve trafik denetimi gerçekleştirildi. Detaylar Kayseri Haber'de...

Nefes borusuna plastik parçası kaçan öğrenciyi öğretmeni Heimlich manevrasıyla kurtardı

Eskişehir'de nefes borusuna plastik parçası kaçan ortaokul öğrencisi, teknoloji tasarım öğretmeninin Heimlich manevrasıyla kurtarıldı. Detaylar Kayseri Haber'de...

AK Parti Kayseri Milletvekili Hulusi Akar, gazetecilerle bir araya geldi

AK Parti Kayseri Milletvekili Hulusi Akar, kentte görev yapan basın mensuplarıyla buluştu. Detaylar Kayseri Haber'de...

Kayseri nöbetçi eczaneler (5 Aralık)

Kayseri'de bugünkü nöbetçi eczaneleri sizler için derledik. 5 Aralık 2025 Cuma nöbetçi eczaneler listesine haberimizden ulaşabilirsiniz. İşte Kayseri'deki nöbetçi eczaneler, Kayseri Haber Gazetesi'nin haberlerinde...

Başkan Meral Koşar, İstanbul'daki Uluslararası Kadın Zirvesi'nde

AK Parti Kayseri İl Kadın Kolları Başkanı Meral Koşar, kadınlara seçme ve seçilme hakkı verilişinin 91. yıl dönümü dolayısıyla bu yıl İstanbul’da düzenlenen "Uluslararası Yerel Yönetimlerde Kadın Zirvesi"ne katıldı.

8. kattan düşen kadın öldü

Kayseri'nin Talas ilçesinde 8'inci kattan düşen kadın hayatını kaybetti. Detaylar Kayseri Haber'de...

Kayserispor'lu Abdulsamet Burak gözaltına alındı

Kayserispor'lu futbolcu Abdulsamet Burak, futbolda bahis soruşturmaları kapsamında düzenlenen ikinci dalga operasyonunda gözaltına alındı. Detaylar Kayseri Haber'de...

Görünmeyen düşman, karbonmonoksit

Acıbadem Kayseri Hastanesi Göğüs Hastalıkları Uzmanı Dr. Mehmethan Turan, karbonmonoksit gazının tatsız, kokusuz ve renksiz olması nedeniyle fark edilmeden solunabildiğini belirtti. Detaylar Kayseri Haber'de...

"Hacılar’da her işimizin merkezinde vatandaşımız var"

Hacılar Belediye Başkanı Bilal Özdoğan, ilçede görev yapan mahalle muhtarlarıyla bir araya gelerek kapsamlı bir değerlendirme toplantısı yapıldı. Detaylar Kayseri Haber'de...

"Kadınların güçlü olduğu toplumlarda toplumsal refahın artması bilimsel olarak kanıtlanmış bir gerçektir"

Kadın İşbirliğini Geliştirme Derneği (KİGDER) Başkanı Dr. Sema Karaoğlu, Türk Kadınına Seçme ve Seçilme Hakkının verilmesinin yıldönümü dolayısıyla bir açıklama yaptı. Detaylar Kayseri Haber'de...

Büyükşehir İtfaiyesi, Kasım ayında 859 olayda görev yaptı

Kayseri Büyükşehir Belediyesi İtfaiye Teşkilatı, 2025 yılının Kasım ayında 859 olaya müdahale etti. Detaylar Kayseri Haber'de...